Kontaktörlerde kontak yapışması ve bobin yanmasının sebepleri nelerdir?

Bobin uçlarına enerji uygulandığında kapalı kontaklarını açan, açık kontaklarını kapatan uzaktan kumanda edilebilen elektromanyetik anahtarlara kontaktör denmektedir.

Elektrik motorları, kompanzasyon ve ısıtma sistemleri gibi elektrik tesislerinin kablo ile uzaktan kumanda edilmelerine imkan sağlar. Termik röleler ile birlikte kullanıldığında ise cihazları ve tesisleri aşırı yük akımlarına karşı korur.

Kontaktörler, teknik verilere uygun olarak kullanılmadığı veya besleme şebekesinde aşırı akım veya kısa devre meydana geldiği takdirde arızalar yaşanabilir. Genel olarak kontaktörler, kolay kolay arıza yapmayan devre elemanlarıdır. Kontaktör, seçim doğru yapıldıysa ve işletme şartları bozuk değilse milyonlarca kez açma-kapama yapabilmektedir. Kontaktör arızalarında en çok karşılaşılan durum kontak yapışması ve bobin yanmasıdır.

Kontak yapışmasının sebebi; ana güç kontaklarından taşıyabileceğinden daha fazla akım geçirilirse kontaklar kapandıktan bir süre sonra fazladan ısınacak ve bu ısınma sonucu kontaklar yapışabilir. Yüksek akımda anahtarlama, kısa devre veya yıldız-üçgen geçişindeki hata, buna sebep olabilir. Örneğin motor uygulamasında kontaktör, AC-1 değerlerine göre seçildiyse kontaklar yapışabilir. Normalde olması gereken AC-3 değerine göre seçim yapılmasıdır. Bu sebepten dolayı kontaktör seçimi, kontaktör üzerinden geçecek yüke göre yapılmalıdır. Bir kısa devre oluşmuşsa önce kısa devrenin sebebi bulunmalı ayrıca kontrol devresi sigortası yenilenmelidir. Kontaktörler, şalterler gibi aşırı yük durumunda açma yapamayacağı için kontakları belirli bir akım sonrasında yapışabilir.

Örnek olarak motor uygulamasında AC-3 için;

Ie: Motorun çekeceği max. akım değeri ise, kontaktörün kapama kapasitesi 10xIe, kesme kapasitesi ise 8xIe olarak belirlenmiştir. Bu akım değerlerinden sonra kontaklarda yapışma gözlemlenebilir.

Bobin yanmasının sebebi:Kontaktör bobin uçlarına uygulanan gerilim, normalden düşük veya yüksek olduğunda bobin yanabilir. Ayrıca hava aralığındaki toz ve yabancı cisimler de bunu kolaylaştırır. Bobin yanmasıyla karşılaşıldığında önce gerilim ve frekans kontrol edilmeli, kontaktör için kararlı bir bobin gerilimi sağlanmalıdır. Bobin yanmasının önüne geçmek için, bobin mutlaka katalog da belirtilen gerilim ve akım değerlerinde beslenmelidir.

Kontaktörlerde karşılaşılan başlıca diğer arızalarda şu şekilde özetlenebilir:

• Kumanda (bobin) devresi kablolarının aşırı uzun olması bazı sorunlara yol açabilir. Uzun kablolarda, kablo boyunca gerilim düşümünün büyük olması kapamayı zorlaştırırken, aşırı büyük kesitli kablo kapasitansı ise açmaya engel oluşturur.
• Kontaktör içerisinde kir veya yabancı parçacıkların olması, zorlu atmosfer koşulları ve korozyon, özellikle uzaktan kumanda ile kontaktörün kapanması işlemini engelleyebilir. Böyle bir hata ile karşılaşıldığında kir ve toza karşı kuvvetli bir temiz hava akımı ile kontaktör temizlenmeli, muhafaza daha kapalı ve korunaklı hale getirilmeli, devre kontrol edilmeli, iletkenliği bozucu bir etken varsa bertaraf edilmelidir.

Federal Elektrik’ te üretilen FC tip güç kontaktörleri 750A’ ya kadar 3 ve 4 kutuplu olarak AC ve DC seçeneği ile üretilmektedir. FC-DK tip kompanzasyonkontaktörleri ise 80kVAr’ a kadar üretilmektedir.