Turkish
English
Federal Akademi
Yıldırım düşmeleri ve kesici açması gibi, meydana gelen yüksek gerilim dalgalarının, hasar etkisini önleyen cihazlara “Parafudr” denir. Kısacası; enerji nakil hatlarında meydana gelen aşırı gerilimi toprağa deşarj eden koruma elemanlarıdır.
Orta gerilimde bina tipi trafo merkezlerinin yerini son yıllarda metal köşkler aldı. Bu köşkler çok kompakt olduğu için maalesef çoğunda Orta Gerilim parafudrlarını monte edecek yer yoktur. Ayrıca, trafo çıkışlarındaki ana dağıtım panolarında parafudr kullanımı ve bakımı yapılmadığından dolayı da, alçak gerilim hatlarından beslenen tüm işyerleri ve konutlarda parafudr kullanılması daha zaruri hale gelmiştir.
Federal Elektrik Parafudr
Aşırı gerilim yükselmeleri tesisattan kaynaklanabilir ki buna “İç Aşırı Gerilim” adı verilir. Örneğin, jeneratör yükünün kalkması, boşta çalışan hattın sonunda gerilim yükselmesi, kapasitif devrelerin açılması (kondansatör vb.), toprak veya fazlar arası kısa devre gibi etkenler bu gerilim artışına sebep olabilir.
Bir diğer etkende dış kaynaklı gerilim artışlarıdır. Bunun en başlıca etkeni faz veya toprak hattına yıldırım düşmesidir. Aşırı gerilime karşı etkin bir koruma olmadığında, cihazlarda oluşan zararlardan dolayı yüksek maliyetli tamirat ya da yeni alım riski bulunmaktadır. Birçok ticari ve endüstriyel sektörlerde kullanılan parçaların hassas elektronik devreleri vardır. Bu nedenle bunlar aşırı gerilimden sıklıkla zarar görmektedir. Evlerimizde de artık elektronik devreli birçok ürün bulunmakta bu nedenle konutlar için parafudr kullanılmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Burada dikkat edilmesi gereken kısım, bir yüke bağlı olan bütün kabloların uygun bir parafudrla korunmasıdır.
Normal durumlarda hatta bağlı parafudr toprağa akım geçirmez. Aşırı gerilim geldiğinde parafudr çok hızlı bir şekilde iletime geçerek, gelen aşırı gerilimi toprağa boşaltır. Aşırı gerilim etkisi geçince tekrar normal çalışmaya döner. Normal çalışmada parafudr açık durumda olan bir devre elemanıdır.
Yani kısacası elektronik ürünlerin kullanıldığı her yerde (konut, ticari ve endüstriyel tesisler gibi) parafudr kullanılmalıdır. Aksi halde yüksek maliyetten ve/veya tamir masraflarından kurtulamayacak; para ve zaman kaybedeceksiniz.
Özet olarak, eğer binada paratoner uygulaması varsa, binanın girişinde Tip 1 ve Tip 2 parafudr, tali dağıtım panolarında Tip 2 parafudr ve hassas yüklerin dağıtım panosuna uzaklığı 30 m’ den fazla ise dağıtımın son noktasında Tip 3 parafudr koruması yapılmalıdır.
Aşırı akıma göre aşırı gerilimin düşüş grafiği
Aşırı akıma göre aşırı gerilimin düşüş grafiği
Parafudr seçimlerinde bazı yerlerde B diye ifade edilirken bazı yazılarda ve makalelerde ise Sınıf I, Tip 1 tabirleri kullanılır. Bunlar standartlara göre değişkenlik gösterdiğinden karışıklık gibi algılanmaktadır. Bu nedenle tüm tiplerin gösterim şekilleri aşağıdaki tabloda açıklanmıştır.
Standartlar
Parafudr sadece yıldırım ve zararlarına karşı koruma yapmıyor. Aynı zamanda şebekeden kaynaklanan harmonik, anahtarlama elemanları gibi darbelere karşı da koruma sağlıyor. Yapılan istatistiklere göre, şebekenin sebep olduğu sorunlar yıldırımdan iki kat daha fazla. Eskiden sistemler, makinalar elektrik şebekesinin etkilerini çok fazla hissetmiyordu, ancak elektronik kullanımı arttıkça cihazlar da oldukça hassaslaştı ve şebekeden etkilenmeleri de doğru orantılı olarak arttı.
Yaptığı iş ve sağladığı korumayı düşünecek olursanız bu ürünler son derece ekonomik. Yukarıda da seçim tablosunda anlattığımız gibi, konutta kullanacağınız C sınıfı veya D sınıfı bir parafudr ile evinizde bulunan tüm elektronik cihazları yaklaşık 100 liraya koruma altına alabilirsiniz. Ya da binlerce dolar harcayarak kurdurduğunuz bir otomasyon sistemini, panoya taktıracağınız birkaç bin liralık bir parafudr ile güvence altına alabilirsiniz. Ancak burada önemli bir nokta var. Sadece cihazın önüne parafudr koyduğunuzda cihaz şebeke dalgalanmalarına karşı koruma yapmakta ancak, yıldırama karşı korumamaktadır. Örneğin: son zamanlarda şebeke kaynaklı dalgalanmalar nedeniyle birçok televizyon bozulmakta veya yanmaktadır. Üretimden kaynaklanan bir sıkıntı olmadığı için garanti kapsamı dışında tutulur. Vereceğiniz 100 lira ile bu sorunu çözmeniz mümkün. Eğer yıldırıma karşı tam bir koruma isteniyorsa ana panoya mutlaka parafudr konulmalıdır. Bu önemli nokta gözden kaçmamalıdır.
Kaçak Akım Koruma Şalteri gibi Parafudr’ da zorunlu hale gelmeli?
Bildiğiniz gibi, konutlarda kaçak akım kullanılması zorunlu. Aynı şekilde tüm konutlarda ve ticari işletmelerde parafudr kullanımının da zorunlu hale gelmesi gerekmektedir. Gelişmiş ülkelerde öneminin farkına varılmış ve yasal düzenlemelerle zorunlu hale gelmiştir.
Her ne kadar “Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği” nde parafudr kullanılması ile ilgili konulara değinilmişse de yeterli değildir. Yönetmeliğin revize edilmesi ve bu konuların daha açıkça ifade edilmesi gerekir.
Kaçak akım koruma şalterlerinde yıllarca problemlerle mücadele ettik. Ürünümüzden kaynaklı sıkıntı olduğu lanse edildi. Biz ürünümüze güvendiğimiz için sorunun gerçek kaynağını araştırmaya başladık. Konut projelerini tek tek inceledik, yazılar yazdık. Problemin üründen kaynaklı değil de, tesisattan kaynaklı olduğunu belirttik, uzunca süren mücadelemizde sonunda haklı taraf olduk. Bakış açısını değiştirmek, gerçek sebeplerini gün yüzüne çıkarmak, haklılığımızı ispatlamamız ve kabullendirmemiz yaklaşık 3 senemizi aldı. Bir problem olduğunda en kolay yol her zaman ürünü suçlamak. Evde de çamaşır makinesi bozulduğundan hemen şu marka bir daha hayatta almam deriz, hâlbuki problem tesisattan, prizden, ana hattan vs. birçok farklı nedenden kaynaklı olabilir. Ama bunu araştırıp bulmak meşakkatli olduğu için kolay yol olan ürünü suçlamak her zaman tercih edilen bir yöntem. Ürününe güvenen firmalar bizim gibi mücadelelerini bırakmamalıdır. Çünkü sonunda kazanan sadece firma olmuyor, gerçek tespitlerle işin doğru yaptırılması sağlanarak asıl kullanıcılar kazanıyor.
TOKİ gibi bazı kuruluşlar parafudr kullanmaktadır. Arzu edilen sadece TOKİ değil, tüm yapılarda kullanılmasının zorunlu hale gelmesidir. Yeni hedefimiz parafudr kullanılmasının zorunlu hale gelmesi için çalışmalar yapmak. “Can ve mal güvenliği” bizim için en önemli unsur. Bu nedenle artık kaçaktan kaynaklı sıkıntıları kaçak akımla, yıldırım, aşırı gerilimden kaynaklı sıkıntıları da parafudr ile çözüme kavuşturmak istiyoruz.